ไม้

๑

น. คำรวมเรียกพืชทั่วไป โดยปรกติมีราก ลำต้น กิ่ง ก้าน และใบ, เรียกเนื้อของ ต้นไม้ที่ใช้ทำสิ่งของต่าง ๆ มีลักษณะเป็นท่อน แผ่น หรือดุ้น เป็นต้น, คำประกอบ หน้าสิ่งของบางอย่างที่มีลักษณะยาวซึ่งทำด้วยไม้หรือเดิมทำด้วยไม้ เช่น ไม้กวาด ไม้พาย ไม้เท้า ไม้จิ้มฟัน, คำนำหน้าบอกประเภทต้นไม้ เช่น ไม้ยาง ไม้ดำ ไม้แดง, ท่ารำและท่าตีกระบี่กระบองท่าหนึ่ง ๆ เรียกว่า ไม้หนึ่ง ๆ, โดยปริยายหมายความว่า ท่าที เช่น เขาจะมาไม้ไหน, ลักษณนามเรียกของเช่นปลาย่างที่เสียบไม้เรียงเป็น ตับว่า ปลาไม้หนึ่ง ปลา ๒ ไม้, เรียกผ้าที่ม้วนโดยมีไม้อยู่ข้างในว่า ผ้าไม้หนึ่ง ผ้า ๒ ไม้; เรียกลักษณะของสถาปัตยกรรมและศิลปกรรมไทยที่ย่อตรงมุมของฐาน แท่น เสา หรือเครื่องยอดเป็นมุมเล็ก ๆ มุมละ ๓ มุม รวม ๔ มุมใหญ่ ได้ ๑๒ มุมเล็ก ว่า ย่อไม้สิบสอง หรือ ย่อมุมไม้สิบสอง แม้ย่อมากกว่ามุมละ ๓ ก็ยังเรียกว่า ย่อไม้สิบสอง หรือ ย่อมุมไม้สิบสอง. ไม้กง น. ไม้สำหรับดีดฝ้าย มีรูปเหมือนคันธนู, กง หรือ ไม้กงดีดฝ้าย ก็ว่า. ไม้กระดาน น. ไม้ซุงที่เลื่อยออกเป็นแผ่น ๆ สำหรับปูพื้นหรือทำฝาเรือนเป็นต้น, ถ้าใช้ปูพื้น เรียกว่า กระดานพื้น, ถ้าใช้ทำฝา เรียกว่า ไม้ฝา, เรียกเรือนไม้จริงที่ฝา ทำด้วยไม้กระดานว่า เรือนฝากระดาน. ไม้กระถาง น. ดอกไม้เพลิงชนิดหนึ่ง ใส่ในกระถาง ลำต้นเป็นต้นไม้แห้งผูกดอกไม้ เพลิงชนิดต่าง ๆ เช่น จู้จี้ นกบิน ฝอยทอง ล่ามชนวนให้ต่อกัน เวลาจุดจะแตกเป็นระยะ ๆ; ดอกไม้กระถางเล็ก ๆ ใช้ไม้โสนทำ สำหรับถวายพระในเวลาเข้าพรรษา. ไม้กระบอง น. ไม้สั้นสำหรับใช้ตี มีรูปกลมบ้าง เหลี่ยมบ้าง คล้ายพลองแต่สั้นกว่า. ไม้กลัด น. สิ่งที่มีปลายแหลม ๒ ข้าง โดยมากทำด้วยไม้ไผ่เหลาเล็ก ๆ หรือ ก้านมะพร้าวตัดเป็นท่อนสั้น ๆ สำหรับใช้แทงขัดกระทงหรือใบตองที่ห่อขนม เป็นต้น; ไม้ไผ่เหลาเป็นอันเล็ก ๆ ปลายเรียวโคนใหญ่ ใช้ขัดมุ่นผมจุกเด็ก. ไม้กวาด น. สิ่งที่ใช้กวาด ทำด้วยทางมะพร้าวเป็นต้น มัดเป็นกำ ๆ. ไม้กางเขน น. วัตถุเป็นรูปเหมือนคนยืนกางแขน (?)ทำด้วยไม้หรือโลหะ เป็นต้นเป็นเครื่องหมายคริสต์ศาสนา. ไม้กำมะลอ น. ไม้เนื้ออ่อนที่ไม่ใช่ไม้แก่น เช่น ไม้ฉำฉา ไม้จามจุรี; ไม้ดัดแบบหนึ่งที่มีหุ่นวนเวียนลงพื้นดินโดยไม่กลับหุ่นขึ้น. ไม้เกาหลัง น. ไม้ด้ามยาว ปลายด้านหนึ่งมักทำเป็นรูปมือ สำหรับใช้เกาหลัง, ราชาศัพท์ ใช้ว่า ฉลองได. ไม้ใกล้ฝั่ง (สำ) ว. แก่ใกล้จะตาย. ไม้ขบวน น. ไม้ดัดแบบหนึ่งที่มีหุ่นตรง แล้วดัดวนเวียนอย่างใดก็ได้ แต่เมื่อวน ถึงยอดแล้ว ยอดต้องชี้ตรงกับลำต้นพอดี. ไม้ขัดหม้อ น. ไม้ทำเป็นชิ้นบาง ๆ ยาวประมาณ ๑ ศอก ใช้สอดขัดที่หูและ ฝาหม้ออะลูมิเนียมในเวลาเช็ดน้ำข้าว. ไม้ขาเขียด น. ไม้เรียวที่ปลายแตกแยกออกเป็น ๒ แฉก. ไม้ข้างควาย น. ไม้ขนาบสันหลังคา ๒ ข้างจากหลบมีไม้เสียบหนูกลัดยึดให้แน่น. ไม้ขี้ฉ้อ น. ไม้เรียวที่ปลายแตกแยกเป็น ๒ แฉก ที่เรียกว่า ไม้ขี้ฉ้อ เพราะตี ครั้งเดียวได้ ๒ แนวเท่ากับตี ๒ ครั้ง. ไม้ขีดไฟ น. เครื่องขีดไฟชนิดหนึ่งซึ่งใช้ก้านไม้หรือก้านกระดาษชุบปลาย ข้างหนึ่งด้วยสารเคมีบางอย่างให้เป็นตุ่ม เรียกว่า หัวไม้ขีด มี ๒ ชนิด ชนิดหนึ่ง ใช้ขีดกับผิวที่ฉาบด้วยสารเคมีซึ่งมีฟอสฟอรัสแดงเป็นองค์ประกอบสำคัญทำ ให้เกิดไฟขึ้น อีกชนิดหนึ่งใช้ขีดกับผิวขรุขระทำให้เกิดไฟขึ้น. ไม้เขน น. ไม้ดัดแบบหนึ่งที่มีกิ่งชี้ไปในทิศทางต่าง ๆ กัน ๓ ทาง. ไม้แข็ง น. ไม้ตีระนาดที่ไม่ได้พันด้วยนวม ทำให้มีเสียงกร้าว, โดยปริยาย หมายความว่า วิธีการเฉียบขาด, อำนาจเด็ดขาด, เช่น เด็กคนนี้ต้องใช้ไม้แข็ง จึงจะปราบอยู่. ไม้คมแฝก น. อาวุธชนิดหนึ่ง ทำด้วยไม้เนื้อแข็ง ลักษณะเป็นท่อนยาวประมาณ ๑ ศอก ปลายหน้าตัดมีลักษณะเป็นเหลี่ยมอย่างขนมเปียกปูน ด้านมือจับจะลบ เหลี่ยมออกและมีเชือกร้อยสำหรับคล้องข้อมือจับ. ไม้ควักปูน น. ไม้หรือโลหะที่ทำรูปร่างคล้ายพายแต่เล็กมาก สำหรับควักปูน ในเต้ามาป้ายพลู. ไม้ค้อน น. ไม้ที่ทำจากเหง้าไม้ไผ่ ใช้ตีระฆังเป็นต้น; เครื่องมือโลหะรูปร่าง คล้ายตะลุมพุก แต่เล็กกว่ามาก สำหรับตีทองคำให้เป็นแผ่นทองคำเปลว, เครื่องมือ ทำด้วยไม้รูปร่างคล้ายตะลุมพุก สำหรับเคาะกระดาษสาเป็นต้นให้เป็นแผ่นเพื่อใช้ เป็นใบซับทองคำเปลว. (รูปภาพ ไม้ค้อน) ไม้คอสอง น. ไม้กำกับปลายเสาเรือนอยู่ถัดจากอเสลงมา. ไม้คาน น. ไม้สำหรับหาบหรือหามสิ่งของต่าง ๆ. ไม้คาบ น. ไม้สำหรับบีบนวดงวงตาล. ไม้ค้ำโพธิ์ น. ไม้สำหรับค้ำกิ่งโพธิ์ ทำด้วยไม้จริงหรือไม้ไผ่ ปลายมีง่าม นิยมหุ้มผ้าแดงและผ้าขาว. ไม้คิว น. ไม้ที่ใช้แทงลูกกลมสีต่าง ๆ ในกีฬาบิลเลียดหรือสนุกเกอร์. (อ. cue). ไม้แคะหู, ไม้ควักหู น. เครื่องมือชนิดหนึ่งทำด้วยโลหะหรืองาเป็นต้น ปลายโค้ง หรืองอคล้ายจวัก สำหรับแคะและควักขี้หู. ไม้งก น. ไม้รูปคล้ายตะลุมพุกสำหรับควาญท้ายตีช้างเมื่อต้องการให้ช้างไปเร็ว. ไม้งามกระรอกเจาะ (สำ) น. หญิงสวยที่ไม่บริสุทธิ์. ไม้จริง น. คำรวมเรียกไม้ต่าง ๆ ที่มีเนื้อแข็ง เว้นไม้ไผ่. ไม้จั่วไพ่ น. ไม้ที่ใช้ช่วยในการเปิดไพ่หรือลากไพ่เล่นไพ่ตองจากในกอง ออกมาจั่วในการเล่นไพ่ตอง. ไม้จำปา น. ลำไม้ไผ่ที่จักปลายด้านหนึ่งเป็น ๔-๕ แฉก แล้วใส่กะลาลงไปเพื่อให้ ปลายบาน, ใช้สอยผลไม้, ถ้าเอามะพร้าวลูกเล็ก ๆ ใส่ลงไปแล้วมีชิ้นไม้ขัดทแยง สกัดลูกมะพร้าวไว้ใช้สำหรับขุดดินจากหลุมที่ขุดไว้ลึกประมาณ ๑ แขน. ไม้จิ้มฟัน น. ไม้ชิ้นเล็ก ๆ ปลายแหลม ใช้แคะเศษอาหารในซอกฟัน. ไม้ฉาก น. เครื่องมือเขียนแบบก่อสร้าง ชุดหนึ่งมี ๓ อัน อันหนึ่งมีรูปอย่าง พยัญชนะรูป T อันหนึ่งเป็นรูปสามเหลี่ยมมุมฉาก ที่มุมหนึ่งมี ๙๐? อีก ๒ มุม มุมละ ๔๕ ? และอันหนึ่งเป็นรูปสามเหลี่ยมมุมฉาก ที่มุมหนึ่งมี ๙๐? อีก ๒ มุม มุมหนึ่งมี ๖๐? กับอีกมุมหนึ่ง ๓๐?; ไม้ดัดแบบหนึ่งซึ่งดัดลำต้น และกิ่งให้เป็นมุมฉาก. ไม้ซาง น. ไม้ไผ่ลำเล็ก ๆ เนื้อบาง ลำปล้องโต เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๐.๕-๑ เซนติเมตร มีช่วงลำปล้องยาวประมาณ ๗๐-๙๐ เซนติเมตร ใช้ทำเป็น ลำกล้องเป่าลูกดอกหรือลูกดินเหนียวปั้นกลมเป็นต้น. ไม้ซุง น. ต้นไม้ขนาดใหญ่ที่ตัดเป็นท่อน ๆ ก่อนแปรรูป. ไม้ญี่ปุ่น น. ไม้ดัดแบบหนึ่งที่มีหุ่นย่อมาจากธรรมชาติของต้นไม้ในป่า ไม่มีการแต่งช่อหรือพุ่มใบ. ไม้ดอก น. ไม้ที่ปลูกไว้ดูดอก. ไม้ดัด น. พรรณไม้ใหญ่ นิยมปลูกในกระถางและดัดกิ่งให้เป็นรูปต่าง ๆ ตามที่ต้องการ. ไม้ดำไม้แดง น. เครื่องเล่นการพนันอย่างหนึ่ง ใช้ไม้ ๓ อัน ทาสีดำ สีแดง และสีขาว เจ้ามือกำไม้ ทั้ง ๓ อันไว้ แล้วใช้ความไวปัดไม้อันหนึ่งลงในกล่อง ให้ลูกค้าแทงสี ถ้าแทงผิดเจ้ามือกิน, ปลาดำปลาแดง หรือ อีดำอีแดง ก็เรียก. ไม้เด็ด, ไม้ตาย น. ท่าสำคัญในการต่อสู้กระบี่กระบองหรือมวยซึ่งทำให้ฝ่ายปรปักษ์ ไม่สามารถจะสู้ได้อีก, ตรงข้ามกับ ไม้เป็น, โดยปริยายหมายถึงวิธีการที่จะเอาชนะ ศัตรูได้ เช่น เขาใช้ไม้ตาย เขามีไม้ตาย. ไม้ต้น น. ไม้ยืนต้น. ไม้ตลก น. ไม้ดัดแบบหนึ่งที่มีหัวโต เอารากมาทำเป็นต้นไม้ดัด มีรูปทรงคดงอไม่ เข้ารูปใด ๆ มีรากโผล่มาให้เห็น. ไม้ตะพด น. ไม้ถืออย่างหนึ่งทำด้วยไม้รวกเป็นต้น ยาวประมาณ ๑ เมตร. ไม้ตับ น. ไม้สำหรับหนีบปลาปิ้งไฟ ทำด้วยไม้ไผ่; ไม้ที่ใช้เป็นแกนสอดในเวลา กรองจากแฝก หรือ คา เรียกว่า ไม้ตับจาก ไม้ตับแฝก. ไม้ตาขอ น. ไม้หรือเหล็กที่งอ ๆ สำหรับชัก เกี่ยว แขวนหรือสับ, ไม้ขอ หรือ ไม้ตะขอ ก็ว่า. ไม้ตายขาน น. ไม้ที่ยืนต้นตายเองเป็นแถว ๆ. ไม้ติ้ว น. ไม้ซี่เล็ก ๆ ใช้สำหรับเป็นคะแนน เช่น ปักติ้ว นับติ้ว สำหรับเสี่ยงทาย แล้วนำไปขึ้นใบเซียมซี เช่น สั่นติ้ว. ไม้ตีพริก น. สากไม้ตำน้ำพริก ใช้ตำกับครกดิน, สากกะเบือ ก็เรียก. ไม้ถ่อ น. ไม้สำหรับยันแล้วดันให้เรือหรือแพเดินหรือหยุด. ไม้ท่อน น. ไม้ที่ตัดเป็นท่อน ๆ. ไม้ที น. ไม้บรรทัดขนาดยาว. ไม้เท้า น. ไม้หรือสิ่งอื่น ๆ สำหรับถือยันตัวหรือเดิน, ไม้สักกะเท้า ก็เรียก; ชื่อหนึ่งของดาวฤกษ์อุตรภัทรบท มี ๒ ดวง, ดาวแรดตัวเมีย ดาวอุตตรภัทรบท หรือ ดาวอุตตรภัททะ ก็เรียก. ไม้นวม น. ไม้ตีระนาดที่พันด้วยนวมทำให้มีเสียงทุ้ม, โดยปริยายหมายความว่า วิธีการนิ่มนวล, ความอ่อนโยน, เช่น นักเรียนชั้นนี้ต้องใช้ไม้นวมจึงยอมเข้าเรียน. ไม้นอกกอ (สำ) น. คนที่ประพฤตินอกแบบแผนของวงศ์ตระกูล (มักใช้ในทางไม่ดี). ไม้นิ้ว น. ไม้เหลี่ยมท่อนยาว ๆ หน้า ๑ นิ้ว ใช้ทำระแนง เรียกว่า ไม้นิ้ว. ไม้บรรทัด น. อุปกรณ์การเขียนชนิดหนึ่งทำด้วยไม้เป็นต้น สำหรับทาบเป็นแนว เพื่อขีดเส้นให้ตรง, (ปาก) เรียกสั้น ๆ ว่า บรรทัด. ไม้เบื่อไม้เมา ว. ไม่ลงรอยกัน, ขัดแย้งกันเป็นประจำ. ไม้ใบ น. ไม้ที่ปลูกไว้ดูใบ. ไม้ประกับคัมภีร์ น. ไม้แผ่นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า กว้างยาวเท่าใบลาน ริมลอกบัว ข้างหน้ามักเขียนลายปิดทองรดน้ำหรือประดับมุก ชุดหนึ่งมี ๒ แผ่น สำหรับประกับ ด้านหน้าด้านหลังคัมภีร์ใบลาน. ไม้ประดับ น. ไม้ที่ปลูกไว้สำหรับประดับบ้านเรือนหรือสถานที่. ไม้ป่าค่อม น. ไม้ดัดแบบหนึ่ง ต้นเตี้ย มีกิ่งรอบต้นเป็นพุ่มกลม. ไม้ป่าเดียวกัน (สำ) น. พวกเดียวกัน. ไม้เปิดปีก น. ซุงที่เลื่อยเปิดปีกแล้วทั้ง ๔ ด้าน. ไม้เป็น น. ท่าสำคัญของกระบี่กระบองหรือมวยในการป้องกันตัวโดยใช้ปฏิภาณ ไหวพริบแก้ไขให้พ้นภัยจากปรปักษ์เมื่อคราวเข้าที่คับขัน, ตรงข้ามกับ ไม้เด็ด หรือ ไม้ตาย. ไม้แปรรูป น. ไม้ซุงที่เลื่อยเปิดปีกแล้วทำเป็นแผ่นกระดานเป็นต้น. ไม้ผัดน้ำตาล น. ไม้ที่ใช้หมุนผัดน้ำตาลโตนดให้ขาว. ไม้ฝ้า, ไม้เพดาน น. ไม้กระดานแผ่นบาง ๆ ใช้สำหรับตีทำฝ้าหรือเพดาน. ไม้พุ่ม น. ต้นไม้ที่มีกิ่งก้านรวมกันเป็นรูปคล้ายกระพุ่มมือ. ไม้มอบ น. ไม้ที่ตีเป็นขอบตามแนวเพดานห้องทั้ง ๔ ด้านเพื่อให้ดูเรียบร้อย หรือเพื่อทับรอยต่อตอนมุมที่ฝาเรือน ๒ ด้านมาบรรจบกันหรือไม้ที่ตีประกบ ด้านนอกของกราบเรือทั้ง ๒ ด้าน. ไม้มืด น. การลอบทำร้าย เช่น ถูกไม้มืดเล่นงาน. ไม้มือ น. คำเข้าคู่กัน หมายความว่า มือที่เคลื่อนไหว เช่น ไม้มืออยู่ไม่สุข ทำไม้ทำมือ, ใช้ว่า มือไม้ ก็มี. ไม้เมตร น. เครื่องมือวัดความยาวทำด้วยไม้เป็นต้น ยาว ๑ เมตร. ไม้แม่กำพอง น. ไม้ที่ทับอยู่บนลูกกรงเรือนหรือเกวียน. ไม้ยาว น. ไม้พลองเป็นเครื่องต่อสู้ป้องกันตัวในการเล่น กระบี่กระบอง, คู่กับ ไม้สั้น. (ดู ไม้สั้น). ไม้ยืนต้น น. ต้นไม้ใหญ่ที่มีผลและมีอายุยืนนาน, ไม้ต้น ก็เรียก. ไม้ร่มนกจับ (สำ) น. ผู้มีวาสนาย่อมมีคนมาพึ่งบารมี. ไม้ระแนง น. ไม้สี่เหลี่ยม หน้า ๑ นิ้ว ใช้ตีข้างบนกลอนหรือจันทัน สำหรับมุงหลังคา. ไม้เรียว น. ไม้ปลายเรียวเล็กคล้ายไม้แส้สำหรับตีเด็ก. ไม้ล้มขอนนอนไพร น. ไม้ในป่าที่ล้มตายเอง. ไม้ล้มเงาหาย (สำ) น. คนที่เคยมีวาสนาเมื่อตกต่ำลงผู้ที่มาพึ่งบารมีก็หายหน้าไป. ไม้ล้มลุก ๑ น. ไม้ ๒ ขาสำหรับกว้านของหนักขึ้นไปไว้บนที่สูง เช่น เอาไม้ล้มลุกกว้าน พระบรมโกศขึ้นบนเกริน. ไม้ลอย น. ชื่อการเล่นมีหกคะเมนบนปลายไม้ในงานพิธีใหญ่. ไม้ลื่น น. กระดานที่ตั้งสูงทอดต่ำลงไปด้านหนึ่ง ให้เด็กเล่นโดยนั่งไถลตัวลง, กระดานลื่น ก็เรียก. ไม้วา น. ไม้เครื่องวัดความยาวมีกำหนด ๔ ศอก. ไม้สอย น. ไม้เหลาแหลมคล้ายขนเม่นสำหรับสอยผมทำเป็นไรผม, ไม้สำหรับสอย ของสูง ๆ; ไม้สำหรับใช้, ใช้ประกอบกับคำ เครื่องใช้ เป็น เครื่องใช้ไม้สอย. ไม้สะดึง น. กรอบไม้หรือไม้แบบสำหรับขึงผ้าในการเย็บปักถักร้อย. ไม้สักกะเท้า น. ไม้เท้า. ไม้สั้น น. เครื่องต่อสู้ป้องกันตัวในการเล่นกระบี่กระบอง เป็นท่อนไม้ขนาดสั้น ๆ ปลายด้านหนึ่งมีห่วงสำหรับสอดแขนเข้าไปถึงข้อศอก ปลายอีกด้านหนึ่งมี ไม้หลัก ๒ อัน อันในสำหรับมือจับ อันนอกเป็นเครื่องป้องกันในเวลาต่อสู้, ตรงข้าม กับ ไม้ยาว ซึ่งได้แก่พลองเป็นต้น. ไม้สั้นไม้ยาว น. เรียกวิธีเสี่ยงทายแบบหนึ่งว่าจับไม้สั้นไม้ยาว คือ ใช้ไม้เล็ก ๆ ขนาดสั้นยาวลดหลั่นกันไป จำนวนเท่าคนที่จะจับ กำปลายไม้ให้โผล่เสมอกัน มักตกลงกันว่า ผู้จับได้ไม้สั้นที่สุดเป็นผู้แพ้. ไม้สามอัน น. ชื่อเครื่องมือเล่นการพนันชนิดหนึ่งใช้ไม้กลม ๆ ๓ อัน ผูกเชือกไว้ อันหนึ่ง เจ้ามือกำไม้ ๓ อันไว้ให้ผู้เล่นจับ ถ้าจับได้อันที่ผูกเชือกไว้ เจ้ามือแพ้. ไม้ส้าว น. ไม้เส้า. ไม้สีฟัน น. ไม้ที่ทุบปลายแล้วใช้สีฟันแทนแปรงสีฟัน โดยมากจะเป็นกิ่งข่อย หรือกิ่งไม้สีฟันคนทา. ไม้สูง น. งานช่างไม้ที่ต้องใช้ศิลปะชั้นสูง ทำสิ่งเกี่ยวกับเครื่องยอดเครื่องสูง เช่น ยอดปราสาท ยอดเจดีย์ ยอดบุษบก, เรียกช่างที่ทำงานในลักษณะเช่นนี้ว่า ช่างไม้สูง, เรียกการละเล่นที่ผู้เล่นจะต้องต่อขาให้สูงขึ้นด้วยไม้คู่หนึ่ง ส่วนมากเป็นไม้กระบอก มีลูกทอยสำหรับเหยียบว่า เล่นเดินไม้สูง, เรียกการละเล่นไต่ลวดตีลังกาว่า เล่นไม้สูง; เรียกเพลงกระบี่กระบองซึ่งเป็นเพลงชั้นสูง; โดยปริยายหมายความว่า ใช้เล่ห์เหลี่ยม ฉลาดเกินตัว เช่น เขามาไม้สูง. ไม้เส้า น. ไม้ยาวสำหรับยื่นไปช่วยคนตกน้ำในเวลาเรือพระประเทียบล่ม, ไม้กระทุ้งให้จังหวะในเรือดั้งในกระบวนพยุหยาตรา; ไม้ยาวสำหรับสอยหรือค้ำ; ไม้ยาวสำหรับชูเพนียดนกต่อขึ้นบนต้นไม้; ไม้ส้าว ก็ว่า. ไม้เสียบหนู ๑ น. ไม้ที่เสียบขัดกับไม้ข้างควายที่ขนาบจากหลบหลังคาเรือน. ไม้หกเหียน น. ไม้ดัดแบบหนึ่งที่มีหุ่นหักลงดิน แล้ววกกลับขึ้นมา. ไม้หมอน น. ไม้กลมยาวสำหรับรองรับของเวลาเคลื่อนย้าย; ท่อนไม้สี่เหลี่ยม สำหรับหนุนหรือรองรับรางรถไฟ. ไม้หมุน น. ชื่อการพนันชนิดหนึ่งทำเป็นไม้แป้นกลม ๆ เขียนแบ่งเป็นช่อง มีเข็มชี้วางตามแบน ใช้หมุน เมื่อเข็มชี้ไปหยุดตรงช่องที่แทง ก็ถูก; เรียก ไม้กลม ๆ สำหรับปาดปากสัดข้าวว่า ไม้หมุน. ไม้หลักปักขี้ควาย, ไม้หลักปักเลน (สำ) ว. โลเล, ไม่แน่นอน, เช่น เหมือน ไม้หลักปักเลนเอนไปมา. (สังข์ทอง). ไม้หัวต้าย น. ไม้หลักสำหรับปักกำกับหัวและท้ายเรือพระที่นั่งเวลาเทียบท่า. ไม้หึ่ง น. ชื่อการเล่นซึ่งประกอบด้วยไม้แม่หึ่งยาวประมาณศอกคืบ ๑ อัน และลูกหึ่งยาวประมาณ ๑ คืบ ๑ อัน โดยแบ่งผู้เล่นเป็น ๒ ฝ่าย ฝ่ายละ ๓-๕ คน ฝ่ายหนึ่งจะเอาลูกหึ่งวางขวางบนหลุมซึ่งขุดเป็นรางยาวประมาณ ๑ คืบ เรียกว่า รางไม้หึ่ง แล้วใช้ไม้แม่หึ่งปักปลายลงในราง งัดลูกหึ่งออกไปให้อีกฝ่ายหนึ่งรับ เมื่อฝ่ายรับรับลูกหึ่งได้ก็จะมาเป็นฝ่ายส่งบ้าง แต่ถ้าฝ่ายรับรับลูกไม่ได้ก็จะต้อง วิ่งร้องหึ่งมาที่หลุม ในแต่ละถิ่นมีวิธีการเล่นต่าง ๆ กัน. ไม้เหลี่ยม น. ไม้ท่อนที่เลื่อยด้านข้างออกทั้ง ๔ ด้าน เป็นรูปสี่เหลี่ยม. ไม้อ่อนดัดง่าย ไม้แก่ดัดยาก (สำ) อบรมสั่งสอนเด็กให้ประพฤติดีได้ง่ายกว่า อบรมสั่งสอนผู้ใหญ่. ไม้อัด น. ไม้ที่ทำขึ้นโดยเอาไม้แผ่นบาง ๆ หลายแผ่นมาผนึกเข้าด้วยกัน. ไม้เอนชาย น. ไม้ดัดแบบหนึ่งที่มีต้นเอนไปข้างใดข้างหนึ่ง เหมือนไม้ที่อยู่ริมน้ำ. ๒ น. ชื่อเครื่องหมายกำกับตัวอักษร เพื่อบอกระดับเสียง เช่น ? เรียกว่า ไม้จัตวา, เพื่อบอกชนิดสระ เช่น ไ เรียกว่า ไม้มลาย, เพื่อให้อ่านซ้ำ คือ ๆ เรียกว่า ไม้ยมก, หรือเพื่อไม่ให้ออกเสียงอ่าน คือ ?เรียกว่า ไม้ทัณฑฆาต. ไม้กากบาท น. เครื่องหมายรูปดังนี้ + หรือดังนี้ x. ไม้จัตวา น. เครื่องหมายวรรณยุกต์ รูปดังนี้ ? บอกเสียงสูงสุดใน ๕ เสียง. ไม้ตรี น. เครื่องหมายวรรณยุกต์ รูปดังนี้ ?. ไม้ไต่คู้ น. เครื่องหมายรูปดังนี้ ?. ไม้ทัณฑฆาต น. เครื่องหมายสำหรับฆ่าอักษรตัวที่ไม่ต้องออกเสียง รูปดังนี้ ?. ไม้โท น. เครื่องหมายวรรณยุกต์ รูปดังนี้ ?. ไม้ผัด น. เครื่องหมายสระ รูปดังนี้ ?, ไม้หันอากาศ ก็เรียก. ไม้ฝนทอง น. เครื่องหมายสระ รูปดังนี้ ?สำหรับเขียนบนพินทุ อิ เป็น สระอี, ไม้เสียบหนู ก็เรียก. ไม้มลาย น. เครื่องหมายสระ รูปดังนี้ ไ. ไม้ม้วน น. เครื่องหมายสระ รูปดังนี้ ใ. ไม้ยมก น. เครื่องหมายรูปดังนี้ ๆ สำหรับอ่านซ้ำความหรือซ้ำคำข้างท้าย ๒ หน. ไม้ยามักการ น. เครื่องหมายบังคับให้อ่านพยัญชนะควบรูปดังนี้ ๎. ไม้เสียบหนู ๒ น. เครื่องหมายสระ รูปดังนี้ ' สำหรับเขียนบนพินทุ อิ เป็น สระอี, ไม้ฝนทอง ก็เรียก. ไม้หน้า น. เครื่องหมายสระ รูปดังนี้ เ, แ. ไม้หันอากาศ น. ไม้ผัด. ไม้เอก น. เครื่องหมายวรรณยุกต์ รูปดังนี้ ?. ไม้โอ น. เครื่องหมายสระ รูปดังนี้ โ.